Odpowiedzialność spadkobierców za zaległości podatkowe. Jakie działania powinien podjąć organ podatkowy gdy podatnik umiera? Jak odzyskać niezapłacone przez zmarłego podatnika podatki i inne należności publicznoprawne?

W chwili powzięcia przez pracowników urzędów gmin/miast informacji o zgonie właściciela nieruchomości, pojawiają się spore problemy związane z poborem podatków. W interesie gminy leży odzyskanie niezapłaconych podatków i innych należności publicznoprawnych. Procedura, zarówno dotarcia do informacji o przeprowadzeniu postępowania spadkowego, jak i zainicjowanie tego postępowania jest skomplikowane, wymaga czasu, dużego nakładu pracy, a przede wszystkim wiedzy. Proponowane szkolenie ma na celu dostarczyć istotnych informacji, jakie wymagane są od pracowników gmin (miast, związków międzygminnych), którym powierzono realizację zadań dotyczących ustalania, poboru i windykacji należności.

• Dostarczenie wiedzy, jak ustalić spadkobierców zmarłego właściciela nieruchomości, a następnie wydać decyzję o odpowiedzialności spadkobierców za zaległości w opłacie podatku.
• Omówienie procedury postępowania egzekucyjnego po śmierci właściciela nieruchomości, jeżeli takowe postępowanie zostało wszczęte.
• Odpowiemy m.in. na następujące pytania:

• Jak postąpić gdy podatnik/zobowiązany umiera przed lub w trakcie postępowania wymiarowego, przed doręczeniem decyzji, po doręczeniu decyzji ale przed upływem 14 dni do złożenia odwołania, po uprawomocnieniu się decyzji? Działania do podjęcia krok po kroku.
• Co powinien zrobić wierzyciel, gdy dowiaduje się o śmierci zobowiązanego po wszczęciu postępowania egzekucyjnego?
• Czy po zawieszeniu postępowania egzekucyjnego należy wystawić na spadkobierców nowy tytuł wykonawczy?
• Skąd organ podatkowy może otrzymać informacje o zgonie podatnika?
• Kiedy przedawniają się zobowiązania podatkowe po zmarłym? Co i kiedy zrobić aby nie dopuścić do przedawnienia?
• Czy przepisy Ordynacji podatkowej o odpowiedzialności spadkobierców za zaległości podatkowe znajdują zastosowanie do innych należności publicznoprawnych?

• Uczestnicy szkolenia uzyskają w materiałach szkoleniowych m.in. wzory pism, postanowień, decyzji przydatnych w toku postępowania mającego na celu ustalenie spadkobierców.

I. Pierwsze kroki zmierzające do wszczęcia postępowanie podatkowego w przypadku powzięcia informacji, że podatnik nie żyje:

1. Kto ma obowiązek poinformować organ podatkowy o zgonie podatnika?

2. Jakie działania należy podjąć po uzyskaniu informacji o śmierci podatnika w zależności od etapu sprawy (w trakcie wymiaru, po złożeniu deklaracji, po wysłaniu decyzji, po doręczeniu decyzji, na etapie egzekucji administracyjnej)?

3. Co z bieżącym wymiarem podatku, gdy podatnik nie żyje. Czy decyzję na zmarłego można doręczyć członkowi rodziny, który ze zmarłym mieszkał i chce płacić podatek?

4. Czy prawidłowym postępowaniem będzie opodatkowanie posiadacza samoistnego nieruchomości, w tym przyjęcie od niego deklaracji np. na opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi?

5. Jak postąpić gdy na kartotece zmarłego podatnika/zobowiązanego figuruje zaległość lub nadpłata (czy zaległość może uregulować ktoś z rodziny? Czy nadpłatę można przeksięgować na członka rodziny? Czy należy/można zamknąć kartotekę zmarłego?)

6. Czy można orzec o odpowiedzialności podatkowej spadkobierców bez względu na to czy wydane zostało postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku? 

7. Jak traktować wpłaty dokonywane za zmarłego przez inne osoby, np. członków rodziny?

II. Przebieg postępowania, mającego na celu ustalenie spadkobierców zmarłego podatnika:

1. Kto w urzędzie gminy/miasta (wymiar czy księgowość) powinien zajmować się ustaleniem kręgu spadkobierców?

2. Jak ustalić spadkobierców?

3. W jaki sposób uzyskać informację czy postępowanie spadkowe zostało przeprowadzone. Do kogo kierować zapytanie?

4. Czy w przypadku, gdy postępowanie spadkowe nie zostało przeprowadzone gmina musi zainicjować przeprowadzenie takiego postępowania?

5. Jakie przepisy stanowią podstawę do przeprowadzenia postępowania mającego na celu ustalenia spadkobierców?

6. Jakie dokumenty należy złożyć w sądzie, aby przeprowadzić postępowanie spadkowe. Właściwość sądu, reprezentacja przed sądem, czy pracownik organu podatkowego może uczestniczyć w sprawie sądowej i w jakim charakterze?

7. Jakie są koszty postępowania spadkowego ponoszone przez gminę. Co zrobić, aby gmina nie płaciła kosztów postępowania spadkowego?

III. Postępowanie w sprawie wydania decyzji o odpowiedzialności spadkobierców za zaległości zmarłego podatnika:

1. Jak prawidłowo wydać decyzję o odpowiedzialności spadkobierców za zaległości zmarłego podatnika. Czy przed wydaniem decyzji należy wydać postanowienie o wszczęciu postępowania i wyznaczyć termin z art. 200 Ordynacji podatkowej?

2. Zakres odpowiedzialności poszczególnych spadkobierców – czyli, który spadkobierca i za co odpowiada?

3. Konstrukcja decyzji o odpowiedzialności spadkobierców.

4. Doręczenie decyzji przenoszącej odpowiedzialność za zaległości zmarłego podatnika. Czy w okresie ogłoszonego stanu epidemii można doręczyć decyzję i inne pisma poprzez tzw. podwójne awizo?

5. Kiedy przedawnia się prawo do wydania decyzji o odpowiedzialności spadkobierców?

6. Kiedy przedawnia się zobowiązanie podatkowe wynikające z decyzji o odpowiedzialności spadkobierców?

7. Jak postąpić gdy spadkobiercy, na których wydania została decyzja nie płacą. Czy i któremu spadkobiercy wysyłamy upomnienie? Czy wysyłając upomnienie na tą samą zaległość do kilku zobowiązanych, od każdego z nich musimy żądać kosztów upomnienia?

8. Jak prawidłowo i na którego spadkobiercę wystawić tytuł wykonawczy - czy przed wystawieniem tytułu wykonawczego musi być doręczone upomnienie?

9. Czy można ustanowić spadkobiercy hipotekę (zastaw skarbowy) za długi zmarłego podatnika?

10. Jak postąpić z nadpłatą pozostawioną przez zmarłego. Komu i w jakiej kwocie należy zwrócić nadpłatę? Czy w sprawie nadpłaty zmarłego musi być wydana decyzja stwierdzająca nadpłatę? Czy nadpłata może być zaliczona na inne zaległości spadkobiercy?

IV. Dziedziczenie przez gminę:

1. Kiedy gmina dziedziczy spadek po zmarłym?

2. Czy i w jakim zakresie gmina odpowiada za zaległości pozostawione przez spadkodawcę?

3. Czy gmina może odrzucić spadek?

4. Jak należy rozumieć zapis art. 59 § 1 pkt 11 Ordynacji podatkowej, że zobowiązanie podatkowe wygasa wskutek nabycia spadku przez jednostkę samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku – ze skutkiem na dzień otwarcia spadku?

5. Czy w przypadku odziedziczenia spadku przez gminę należy odpisać zaległy podatek z kartoteki zmarłego podatnika. Jaki dokument stanowi podstawę odpisu?

V. Pytania, indywidualne konsultacje.

Ze względu na publicznoprawny charakter należności, szkolenie adresowane jest przede wszystkim do pracowników urzędów gmin/miast zajmujących się ustalaniem, poborem, ewidencją księgową i windykacją należności z tytułu podatków i opłat lokalnych. Zapraszamy skarbników, pracowników wydziałów podatkowych, a także osoby nadzorujące i odpowiedzialne za likwidację zaległości i nadpłat z tych opłat.

Doświadczony szkoleniowiec i praktyk z zakresu procedur postępowania podatkowego, wymiaru podatków i opłat lokalnych, rachunkowości opłat za gospodarowanie odpadami lokalnymi, kontroli wewnętrznej, dochodów samorządowych, windykacji należności budżetowych, cywilnoprawnych jak i publicznoprawnych. Przez wiele lat pełniła funkcje Dyrektora Wydziału Podatków i Opłat oraz Z-cy Dyrektora Wydziału Egzekucji Administracyjnej i Windykacji w jednym z największych urzędów miejskich, nadzorując wymiar, pobór, rachunkowość i egzekucję należności budżetowych. Autorka opracowań w czasopismach, np. Wspólnota, Przegląd Podatków Lokalnych i Finansów Samorządowych, Finanse Publiczne. Stały współpracownik FRDL.